" كسی كه به دلیل جهل به احكام ( فقدان فقاهت ) و عدم توانایی بر اداره امور مردم كه به او واگذار شده شایستگی ولایت را نداشته باشد حق ندارد این مسیولیت را بپذیرد و با تكلف آن را اعمال كند زیرا در این صورت او معصیت كار و از ناحیه صاحب امر غیر ماذون است. چون همه ولایت ها به او برمی گردد."(10) 

در پاسخ به این سوال باید دید نوع نگاه ما به عالم هستی چگونه است؟ اگر با یك دید ماتریالیستی و محدود مادی و یا یك نگاه غربی به این مسیله برخورد كنیم در این صورت خداوند در صحنه اجتماع نقشی نخواهد داست. در چنین حالتی این احتمال وجود دارد كه شایسته ترین فرد انتخاب نشود و این اشكال به نظام ولایت فقیه وارد خواهد بود. زیرا نوع نگاه، نگاهی است كه نسبت به حوادث اجتماعی و اتفاقات زندگی علی السویه و یكسان بوده و نقش رب العالمین در این نوع نگاه حذف شده است . اما اگر فراتر از چهارچوب های تنگ مادی و با یك جهان بینی الهی بخصوص اگر از دیدگاه اسلام به حوادث اجتماعی بنگریم در این صورت پاسخ روشن و مناسب را خواهیم یافت.

از دیدگاه قران، خداوند رب العالمین ، فعال مایشاء ، كل یوم هو فی شان(11)(هر روز به كاری در تكمیل وافاضه به خلق) و الله غالب علی امره(12)(خدا غالب برامرش) میباشد . با چنین دیدگاهی خداوند نسبت به آن چه در دنیا اتفاق می افتد بی تفاوت نیست . بلكه اراده الهی در عرصه زندگی انسانها جاری و سنن و قوانین او بر اجتماعات بشری حاكم است.
یكی از سنن الهی این است كه در صورتی، مردمی در صراط مستقیم الهی حركت و تلاش كنند خداوند هم از طرق مختلف آنها را كمك و هدایت می نماید. خداوند در سوره عنكبوت آیه 69 می فرماید:

"وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ " (كسانیكه در راه ما تلاش می كنند قطعا آنها را به راههایمان هدایت می كنیم و همانا خداوند قطعا با نیكوكاران است.) و چنین مردمی كه در مسیر حق گام بر می دارند نصرت و یاری خداوند شامل حالشان می شود.(ان تنصر الله ینصركم)(13)

بعلاوه آیه 115 سوره انعام ( وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقاً وَعَدْلاً لاَّ مُبَدِّلِ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَالسَّمِیعُ الْعَلِیمُ )  و 64 سوره یونس ( ... لاَ تَبْدِیلَ لِكَلِمَاتِ اللّهِ ..) نشان دهنده تضمین الهی بوده و اینكه آیات و سخنان خدا قابل تبدیل نیست.
بالطبع بحث تعیین ولایت امر توسط مردم و یا خبرگان آنها در یك جامعه اسلامی نیز از این قاعده كلی مستثنی نیست.یعنی تا هنگامی كه امت در مسیر صحیح و صراط مستقیم گام بر می دارد از الطاف آشكار و پنهان الهی در زمینه های مختلف از جمله موضوع بسیار حیاتی پیدا كردن رهبر شایسته بهره مند خواهند شد.

خداوند در آیات 40 و 41 سوره حج، وعده نصرت و یاری كسانی را می دهد كه موقعی كه به قدرت و حكومت میرسند نماز را بپا می دارند و زكات می دهند و امر بمعروف و نهی از منكر می كنند :

" ... وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْكَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِیراً وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیز _ الَّذِینَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ "
 بعلاوه چنین كسانی را كه مشمول هدایت پروردگار قرار گرفته اند ، كسی نمی تواند گمراه كند. "   وَمَن یَهْدِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّضِلٍّ .." (زمر آیه 37) و خداوند به آنها بصیرت، نور و قدرت تشخیص حق از باطل (فرقان ) عطا خواهد فرمود.

 مسلما چنین مردمی را خداوند بعد از هدایت نه تنها گمراه نمی كند (وَ مَا كَانَ اللّهُ لِیُضِلَّ قَوْماً بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ  ...) (14) بلكه بر هدایتشان می افزاید . " وَالَّذِینَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْواهُمْ  " (15) 

نمونه بارز این وعده های الهی را می توان در اواخر عمر و دوره رهبری امام خمینی(ره) مشاهده كرد كه با وجود اینكه حتی مجلس خبرگان رهبری آقای منتظری را بعنوان قائم مقام رهبری و ولی فقیه بعدی تعیین كرده بود اما عملا چنین نشد و مجموعه ای از حوادث و الطاف آشكار و پنهان الهی دست بدست هم داد تا آیه الله خامنه ای بعنوان رهبر انتخاب شود.

در پایان این مقاله تذكر این نكته ضروری است ؛ كه این تضمین الهی برای ادامه نصرتش بی حد ومرز نیست؛ بلكه مشروط و تا موقعی است كه مردم در مسیر حق و رضایت "..یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ.."(16) اهل توبه و انابه "..وَیَهْدِی إِلَیْهِ مَنْ أَنَابَ " (17) ایمان ، اتكال بخدا " فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَاعْتَصَمُواْ بِهِ فَسَیُدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَفَضْلٍ وَیَهْدِیهِمْ إِلَیْهِ صِرَاطاً مُّسْتَقِیماً " (18) وعمل صالح باشند . (19)

اما در صورتیكه مردم دچار انحراف ، اختلاف ، فساد ، كفر و ظلم شوند؛ در این صورت چگونه خداوند چنین مردمی را هدایت كند. " كَیْفَ یَهْدِی اللّهُ قَوْماً كَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ.." (20) و در نتیجه نور و بصیرت از مردم گرفته خواهد شد ؛ و چنین مردمی هم از نعمت وجود رهبر شایسته محروم و هم در پیدا كردن رهبر شاسته دیگر سرگردان خواهند شد . ".. قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدَى وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءهُم بَعْدَ الَّذِی جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللّهِ مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ " (بگو راهی كه خدا بنماید به یقین راه حق تنها همان است و البته اگر بعد از آنكه طریق حق را دریافتی از میل و خواهش آنها پیروی كنی، دیگر از طرف خداوند ولی و یاوری نخواهی یافت.) (21)

منابع :

1- اصول كافی،ج 1،ص 67
2- فروع كافی، ج7،ص 412
3- الوسایل،ج 18،ص101
4- تحف العقول، ص 237-239
5- معانی الاخبار، ص 374-375
6- اصول كافی،ج 1 ،ص 38
7- همان،ص 46
8- همان،ج 1 ،ص 34
9- فقه الرضا،شیخ صدوق،ص 338
10- المقنعه ، ابو عبدالله محمد بن محمد بن النعمان البغدادی، الشیخ المفید، موسسه النشر الاسلامی ص 812
11- سوره الرحمن آیه 29
12- سوره یوسف آیه 21
13- سوره محمد آیه 7
14- سوره التوبه آیه 115
15- سوره محمد آیه 17
16- سوره المایده آیه 16
17- سوره الرعد آیه 27
18- سوره النسا آیه 175
19- سوره یونس آیه 9
20- سوره آل عمران آیه 86
21- سوره البقره آیه 120